Lezing Kosmologie:

Tot het midden van de vorige eeuw was de studie van het heelal vooral een theoretische (en filosofische) aangelegenheid. Met de stormachtige ontwikkeling van reuze telescopen, en die van ruimte telescopen, is de kosmos een volwaardig gebied geworden van wetenschappelijke onderzoek. We kunnen nu waarnemingen doen die reiken tot aan het ontstaan van het heelal. Na een korte inleiding over de historische wereldbeelden, gaat de spreker in op wat er nu direct te zien is van de structuur van het heelal. Bij voorbeeld: alle objecten in het heelal bewegen van ons af, er is meer beweging in melkwegen dan we direct kunnen verklaren, zwarte gaten, enorme uitbarstingen in (verre) melkweg centra, het nagloeien van de “big Bang” (waar het allemaal mee begon). We gaan in deze lezing niet alle theorieën af lopen, maar bekijken de waarnemingen die in elke theorie een plaats zal moeten hebben.

Spreker: Drs. Johan van Kuilenburg

Johan van Kuilenburg studeerde sterrenkunde in Leiden. Na een loopbaan buiten de sterrenkunde is hij sinds een jaar of tien weer actief op de oude Sterrewacht als lid van de Werkgroep aldaar.

Leer mij de buurvrouw kennen./Buurvrouw Maan

 Korte toelichting:

De maan is het hemellichaam dat het dicht bij ons staat: onze buurvrouw. Lang hebben we ze alleen op afstand kunnen bewonderen en pas sinds kort (nou ja inmiddels ongeveer vijftig jaar) komen we er regelmatig op bezoek.

U krijgt natuurlijk allerlei interessante wetenswaardigheden over de maan als naaste hemellichaam en haar effecten op de aarde te horen en te zien maar ook zal de tijd van de maanlandingen herleven. U kijkt mee, ook achter de schermen, met wat er allemaal gebeurd is om van een “small step” een “giant leap” te maken.

Spreker: Drs. Rudolf Le Poole

Rudolf LePoole heeft Sterrenkunde gestudeerd in Leiden, heeft daarna een aantal jaren in Amerika gewerkt en is daarna teruggekeerd naar de Sterrewacht. Inmiddels met pensioen is hij nog steeds actief en betrokken bij grote, instrumentele projecten. In Amerika was hij betrokken bij de voorbereidingen van de landingen op de maan. Kan er veilig op de maan geland worden en wat zijn dan geschikte landingsplekken?

Een wazige wolkje met vaak een lange ijle staart gloeit mysterieus op in de nachthemel. Hij verschijnt vaak onverwacht uit de diepte van het heelal en is na een paar weken weer verdwenen. Tegenwoordig weten we dat dit een komeet is op zijn lange reis rond de zon. Vroeger waren mensen bang voor deze spookachtige bezoekers.

Tijdens de lezing gaat de spreker onder andere in op waar kometen vandaan komen, waar ze uit bestaan, waarom kometen staarten hebben, wat de ruimtesonde Rosetta aan het licht heeft gebracht. Het botsingsgevaar van een komeet met een planeet wordt niet onbesproken gelaten.

Spreker: Theo Klaver

Theo Klaver is sinds twee jaar actief bij de Oude Leidse Sterrenwacht. Zijn activiteiten richten zich vooral op het waarnemen van objecten buiten het zonnestelsel en astrofotografie. Verder is hij nauw betrokken bij publieksactiviteiten.

LET OP: in verband met dodenherdenking is het Avondje Sterrewacht op woensdag i.p.v. donderdag

Tijdens de vakantie genieten meer mensen van een mooie sterrenhemel. Niet alleen omdat ze er dan meer tijd voor hebben, maar meer nog omdat ze op donkere plekken zitten met een fantastisch mooie sterrenhemel. Een sterrenhemel die ze thuis, in de stad, nooit te zien krijgen.

Om daar meer van te genieten, de weg aan de hemel te leren kennen en te weten waar bijzondere dingen te zien zijn en belangrijker nog, een beetje te snappen wat je ziet is deze avond een mooie voorbereiding. We helpen u op weg "de weg aan de hemel te vinden" met wat praktische oefeningen en hulpmiddelen en geven u wat tips om zo goed mogelijk te kunnen genieten van uw vakantiehemel, maar ook daarbuiten.

Spreker: Sander v.d. Wal

Hoe neem je het heelal de maat?

Met satellieten reizen we nu door zonnestelsel naar planeten en kometen, maar hoe hebben we ooit, zonder de aarde te kunnen verlaten, de afstanden tot maan, zon en planeten kunnen meten? Laat staan de afstanden tot sterren en sterrenstelsel, om maar niet te spreken (wat we toch zullen doen) over de grenzen van ons heelal.

En hoe, in hemelsnaam weten sterrenkundigen dat ons heelal veertien miljard jaar oud is?

Wat voor "duimstokken" hebben sterrenkundigen en hoe werken ze ermee?

Na vanavond weet u er alles van.

Spreker: Dr. Lambert Swaans

Lambert Swaans is een oud-sterrenkundige uit Leiden. Sinds eind vorige eeuw is hij weer actief op de oude Sterrewacht. Een breed publiek kennis laten maken met ons fantastische heelal, de sterrenkunde die dat heelal probeert te snappen en de Sterrewacht die daaraan belangrijk heeft bijgedragen, is zijn grote passie. Het Avondje Sterrewacht is zijn idee.

met Lambert Swaans

De(oude) Sterrewacht, recent terecht gerestaureerd, staat symbool voor het baanbrekend wetenschappelijk onderzoek dat hier heeft plaats gevonden. Onderzoekers van de Sterrewacht hebben Leiden op de "astronomische wereldkaart" gezet.

Na een korte voorgeschiedenis over de ontwikkeling van de Sterrenkunde maakt u de ontwikkelingen mee van de Sterrenkunde in Leiden. U volgt de bouw en uitbreidingen van Sterrewacht. U maakt kennis met beroemde Leidse sterrenkundigen en hun wetenschappelijke resultaten.

Spreker: Dr. Lambert Swaans

Lambert Swaans is een oud-sterrenkundige uit Leiden. Sinds eind vorige eeuw is hij weer actief op de oude Sterrewacht. Een breed publiek kennis laten maken met ons fantastische heelal, de sterrenkunde die dat heelal probeert te snappen en de Sterrewacht die daaraan belangrijk heeft bijgedragen, is zijn grote passie. Het Avondje Sterrewacht is zijn idee

We zoeken de zon op!

Op deze avond leert u onze zon pas echt kennen. Zij zal nooit meer alleen een plezierige licht- en warmtebron zijn. U weet straks hoe de zon die enorme hoeveelheid energie die daarvoor nodig is produceert en wat voor interessante verschijnselen zich nog meer op het oppervlak én in het inwendige van de zon afspelen. U weet wat zonnevlekken en zonnevlammen zijn en welke rol kernfusie speelt. U maakt kennis met het "lied"van de zon (jawel!) en hoe de zon het ruimteweer beïnvloedt.

In de zon liggen zal nooit meer hetzelfde zijn.

Spreker: Prof. Dr. Robert J. Rutten

Prof. Dr. Robert J. Rutten heeft zich als sterrenkundige al tientallen jaren lang bezig gehouden met onze zon. Ook was hij deeltijdhoogleraar in Oslo en komt daar nog vaak. Hij is expert in hoe het licht van de zon ontsnapt en hoe de spectraallijnen in dat licht dienen als meetinstrument. Hij was nauw betrokken bij de waarnemingen met de Dutch Open Telescope op La Palma en onderzoekt momenteel de structuur van de zonnechromosfeer.

met Rob Rutten

Omdat dit een jeugd avond is beginnen we vanavond een uurtje vroeger dan normaal.

Halloween op de Sterrewacht,een avond voor de jeugd 

In het heelal gebeuren zowel veraf als dichtbij hele spannende dingen: grote rotsblokken kunnen op aarde storten, sterren ontploffen en zwarte gaten samensmelten en er zijn spoken- en heksennevels. Sterrenwachten zijn daarom, zeker met Halloween, aantrekkelijke plaatsen voor mysterieuze personages. En speciaal de Leidse Sterrewacht want die is gebouwd op een voormalig kerkhof!

Sommige van die vreemde, op de Sterrewacht ronddolende, figuren zullen je dan zeker overvallen met spannende, interessante en soms wel enge verhalen over het heelal en de Sterrewacht.

 Ben je tussen de acht en twaalf jaar oud en niet bang uitgevallen dan ben je, verkleed en wel, op Halloween van harte welkom op de Leidse Sterrewacht.

Vader, moeder, opa of oma zijn ook van harte welkom want ieder kind of groepje kinderen dient begeleid te worden door een volwassene! Liefst ook enigszins “verkleed”!  

De Halloween-avond (dus op dinsdag 31 oktober) begint om 19.00 uur en duurt tot 21.00 uur maar iedereen is vanaf halfzeven al van harte welkom.Paulus Potter Perdicus, jullie welbekend natuurlijk, is een van die nachtelijke figuren op de Sterrewacht. Hij neemt ons in het eerste deel van de avond mee naar een spannend, gevaarlijk maar ook mooi heelal.

In de pauze schenken we speciale Halloweendrankjes, waaronder ook koffie en thee.Daarna gaan we, voor wie durft, door de gangen, trappen, koepels en krochten van de Sterrewacht. Kijken natuurlijk door de telescopen op het dak maar dwalen ook door de kelders en over het oude kerkhof waar we beslist nog meer geesten en andere dolers tegen zullen komen.En daarna ben je blij dat je weer veilig thuis naar bed kunt! 

Wilt U met een of meer kinderen naar de Halloween avond komen, meldt U dan bijtijds aan  Voor de avond vragen we een bijdrage van 4 euro p.p. (dit is inclusief de Halloween drankjes)

Toelichting:

Het heelal heeft zo zijn enge kanten: zwarte gaten die hun omgeving opslorpen, sterren die ontploffen waarbij totale planetenstelsels verdwijnen en complete melkwegstelsels die op elkaar botsen. Ook dicht bij huis is het niet veilig: op aarde storten soms grote rotsblokken neer die aan veel leven op aarde een eind maken.

Maar is de sterrenkunde ook een enge wetenschap? Jazeker, maar niet daarom.

Vergeleken met de andere delen van de natuurwetenschappen kunnen sterrenkundigen maar een beperkt arsenaal aan methodes en technieken gebruiken.

Wij, mensen, gebruiken vijf zintuigen om onze omgeving te ervaren (voelen, ruiken, proeven, horen en zien) en in de natuurwetenschappen gebruiken we die ook allemaal. We kunnen bovendien uitgebreid proeven doen in laboratoria onder omstandigheden die we zelf creëren.

Maar dus niet in de Sterrenkunde. Daar is “zien” het enige zintuig. (Pas sinds kort is daar door de ruimtevaart een heel, heel klein beetje verandering in gekomen). Met het licht dat we uit de ruimte toe gestraald krijgen moeten we het doen. Niks voelen, ruiken, proeven of horen en zeker geen laboratoria waar we b.v. allerlei tests met sterren zouden kunnen uitvoeren.

Daarom is Sterrenkunde een enge wetenschap: haar mogelijkheden om dingen te weten te komen zijn zeer beperkt. De sterrenkunde is afhankelijk van het licht dat op ons af komt.

En toch zijn sterrenkundigen een heleboel te weten gekomen. Ze kunnen afstanden berekenen zonder er zelf te kunnen komen, ze weten hoe zwaar sterren en planeten wegen zonder weegschaal, ze weten hoe heet sterren zijn zonder een thermometer te gebruiken en nog heel veel meer. Hoe sterrenkundigen dat met hun “enge” gereedschapssetje voor elkaar krijgen “hoor” en “zie” je op deze avond.

We beginnen deze avond een uurtje vroeger dan normaal het geval is!

Bij het avondje sterrewacht voor de jeugd nemen we je mee in een reisje door ons zonnestelsel en de nachtelijke sterrenhemel: welke planeten zijn er om ons heen? Wat kunnen we allemaal zien vanaf de aarde? Hoe groot is het heelal?

Spreker: Paul  Paul is enthousiast lid van de JWG, de landelijke Jongerenwerkgroep voor Sterrenkunde. Paul is een van de mensen die de maandelijkse bijeenkomsten in Leiden organiseert voor kinderen vanaf 8 jaar, maar heeft daarnaast veel andere dingen gedaan binnen de vereniging: zoals de zomerkampen voor kinderen van 8-14 of praatjes binnen andere JWG afdelingen en activiteiten in het land. Zijn passie is anderen - vooral kinderen - over sterrenkunde vertellen en enthousiast maken voor zijn eigen hobby.

Onderwerp van de lezing is deze avond : Geboorte, leven en dood van sterren

Sterren stralen overal mag dan een bekende uitdrukking zijn, ze stralen niet altijd. Ze worden geboren in uitgestrekte gas- en stofwolken en beginnen dan te stralen. Afhankelijk van hun type leven ze lang en rustig of leiden een kort en heftig leven. Ze doven langzaam uit of komen aan hun einde met een spectaculaire knal. In de meest extreme situaties blijft er dan alleen een zwart gat over.

 Spreker: Wim Nobel

Wim Nobel is van beroep IT-consultant maar in hart en nieren en al een levenlang actief bezig met sterrenkunde. Hij is voorzitter van de Amsterdamse vereniging van amateursterrenkundigen, geeft cursussen en zijn waarnemingen zijn van wetenschappelijke waarde. Hij is ook al jarenlang een gewaardeerd lid van de Werkgroep en op dit moment intensief betrokken bij de renovatie van een van de kijkers van de Sterrewacht (de Zunderman spiegeltelescoop).